Bijdrage Algemene Beschou­wingen

Voorzitter, ik wil graag beginnen met een citaat van de secretaris- generaal van de VN, Guterres: “ We graven ons eigen graf”, waarschuwde hij. “Het is tijd om ‘genoeg’ te zeggen. Genoeg brutale aanvallen op de biodiversiteit. Genoeg zelfvernietiging door koolstof. Genoeg daarvan, dat de natuur als een toilet wordt behandeld. Genoeg branden, boringen en mijnbouw in almaar diepere lagen.”

De secretaris-generaal van de VN uitte zijn twijfels bij de klimaatbeloftes van veel landen. Zelfs wanneer die allemaal ook werkelijk nagekomen worden, zou de opwarming van de aarde tegen de eeuwwisseling op 2,7 graden uitkomen in vergelijking met het pre-industriële niveau. “We stevenen nog steeds af op een klimaatcatastrofe”, benadrukte Guterres. Regeringen moeten subsidies voor fossiele brandstoffen stopzetten, afstappen van steenkool en elke uitstoot beboeten, vindt hij.

Voorzitter, voor mij is het de laatste voorjaarsnota als actief statenlid. Als ik op de afgelopen ruim 7 jaren terugkijk, dan is het leggen van prioriteit bij datgene wat het meest belangrijk is, bij datgene wat de meeste bescherming behoeft, bij datgene wat het meest weerloos is, precies dat wat wij als PvdD het meest gemist hebben in de provinciale politiek. De mens stond en staat vrijwel altijd centraal.

Niet de mens als onderdeel van een ecologisch gezond systeem, als sociaal wezen dat door in harmonie met de natuur te leven gelukkig wordt, maar de mens als een zich onnatuurlijk gedragend wezen, een buitencategorie roofdier. De mens die gericht is op de egoïstische bevrediging van zijn of haar eigen behoeften met als gevolg zelfvernietiging van haar eigen soort.

Voorzitter, onze rijksoverheid heeft een plan op tafel gelegd dat om een totale systeemverandering vraagt ten behoeve van het behalen van de broodnodige doelen voor de uitstoot van stikstof, klimaatverandering, biodiversiteit en schoon water. Het rijk kwam met de doelen, de provincie zal komen met het wat en hoe. De Partij voor de Dieren heeft keer op keer benadrukt dat we ten behoeve van klimaat, biodiversiteit, natuur, een schone leefomgeving, maar ook ten aanzien van mensen- en dierenwelzijn een systeemverandering nodig hebben. We zijn dus voorzichtig positief met betrekking tot de ontwikkelingen, het lijkt er op dat steeds meer ogen eindelijk open gaan. Beter laat dan nooit! We zijn erg benieuwd naar de vertaling van de doelen naar daadwerkelijk provinciaal beleid.

Voorzitter, zoals bekend hanteert het klimaatakkoord van Parijs “1,5 graad opwarming van de aarde” als kantelpunt voor een wereldbol die nog leefbaar is voor de mens. Te veel opwarming zorgt voor steeds meer overstromingen, extreme hitte of kou, meer en hevigere neerslag en op andere plekken juist lange droogte. En dus steeds minder oppervlakte leefbaar land met grote stromen klimaatvluchtelingen tot gevolg.

Voorzitter, in verschillende steden in de wereld hangt een Klimaatklok. In Amsterdam hangt na een motie van GroenLinks en de PvdA een digitale klok in gemeentelijke gebouwen, ook staat de klok op de website van de gemeente. Het geeft precies aan wat de betreffende gemeente moet doen en heeft gedaan aan haar CO2 uitstoot om in ieder geval haar aandeel te leveren aan het voorkomen van de opwarming van de aarde boven de 1,5 graden.

De klok geeft dus eigenlijk aan hoeveel tijd ons nog rest om het tij te keren voordat het te laat is.

Het zou goed zijn als onze provincie ook haar CO2 uitstoot, en haar nog resterende CO2 budget, zichtbaar maakt, zodat de motivatie omhoog gaat, en het bewustzijn over de urgentie groeit. We willen dan ook voorstellen om ook in Groningen een klimaatklok te plaatsen in het provinciehuis en op de provinciale website, als voortdurende wake-up call. Daarom dienen we de motie Klimaatklok in.

Met alleen een klimaatklok komen we er echter niet. Steeds meer gemeenten en provincies gaan werken met een klimaatbegroting. Een klimaatbegroting biedt zowel een cijfermatig overzicht van de CO₂ uitstoot, alsook een kader waarbinnen doelen geformuleerd of bijgesteld kunnen worden. Het is als het ware nuttig gereedschap voor het provinciebestuur om te beoordelen of middelen en beleid doelmatig en doeltreffend worden ingezet. Een klimaatbegroting helpt mee aan het tijdig behalen van de doelstellingen. Daarom de motie Klimaatbegroting.

Voorzitter, dan nog een praktische, voor iedereen haalbare actie. Het ontstenen van de openbare ruimte en tuinen. Volgens het IVN vormen al onze tuinen bij elkaar opgeteld het grootste natuurgebied van Nederland, en dat is nog zonder de versteende openbare ruimte. Tegels eruit en planten erin, en ik citeer hier het IVN: ‘ zorgt voor een natuurlijke waterafvoer, beperkt hittestress, zorgt voor biodiversiteit en is een woonplek voor kleine dieren en insecten. En groen is goed voor de gezondheid en het welzijn van mensen!’. Ik hoor u denken dat dit vooral een zaak voor gemeenten is, maar de provincie kan hier ook veel betekenen. Een structurele maatregel is aanpassing van de waterschapsbelasting, namelijk: hoe minder verharding in de tuin (in %), hoe lager de waterschapsbelasting. De provincie zou dit te zijner tijd in de Provinciale Omgevingsvisie kunnen vastleggen als een instructieregel voor de Waterschappen, wij komen daar te zijner tijd dan ook op terug.

Voor nu een ander voorstel. Stichting Steenbreek is opgericht om het potentieel dat onder al die stenen ligt tot leven te wekken. Tien provincies, zeven waterschappen en tientallen gemeenten hebben zich al aangesloten bij Stichting Steenbreek. Provincie Groningen is vorig jaar ook benaderd voor deelname, maar volgens onze informatie is dat niet, of nog niet, opgevolgd. Wij vragen u om alsnog deelnemer te worden, en dan ook eens hier en daar financiële bijdragen te leveren aan initiatieven of organisaties die helpen het versteende oppervlak in Groningen te verkleinen, en dienen de motie Steenbreek in.

Voorzitter, één van de middelen om verdere klimaatverandering te voorkomen is het aanplanten van bos, én het zoveel mogelijk voorkomen dat bomen nodeloos gekapt worden.

Het programma Bos en Hout ligt er, maar is nog steeds onderhavig aan ad hoc financiering uit het jaarlijkse rekeningresultaat en daarmee onvoorspelbaar. De planvorming en uitvoering mag niet stagneren omdat er geen zicht is op structureel budget, dit werkt remmend op het behalen van de doelstellingen. Waarom past het College de begroting niet aan en legt zij dat weer neer bij een volgend college? Essentiele programma’s als Bos & Hout moeten wat de Partij voor de Dieren betreft - gezien de urgentie - normaal begroot worden.

Voorzitter, er wordt dit jaar gelukkig 2 miljoen vrijgemaakt voor Bos en Hout. De Partij voor de Dieren heeft vorig jaar het idee voor een klimaatbos geopperd. Een bos van en voor Groningers, waar zoveel mogelijk mensen helpen bij de aanplant, waarbij het provinciale klimaatbeleid zichtbaar en beleefbaar wordt. Wij menen dat uit het budget van 2 miljoen een dergelijk bos gerealiseerd zou kunnen worden, daarom de motie Groninger Klimaatbos.

Dan voorzitter, worden er nog veel bomen gekapt. Soms is dit nodig, soms gebeurt dit uit gemak of onwetendheid. Burgers in het buitengebied worden vaak enorm verrast als er ineens bomen, hele singels of bosjes worden gekapt. Dit is de zogenaamde ‘meldingsplichtige kap’. Deze kap is niet onderhavig aan besluitvorming en wordt dus niet gepubliceerd. Maar ook deze omwonenden hebben het recht op informatie over hun leefmilieu, zoals het verdrag van Aarhus voorschrijft.

Bezwaar indienen tegen de kap kunnen ze niet, meedenken wel. Wellicht kennen zij een goed alternatief, zodat kap heroverwogen kan worden. Verplaatsing kan een optie zijn of wellicht kunnen zij participeren in het vinden van een juiste plek voor de verplichte compensatie, een oogje in het zeil houden of de herplant wel aanslaat enz. Een positieve vorm van burgerpartipatie dus. We dienen dan ook de motie Publicatie meldingsplichtige kap in.

Voorzitter, langs de Waddenkust komt er langzaamaan meer aandacht voor vogelradars met stilstandvoorziening, waarmee 75 – 90% van de sterfte onder vogels en vleermuizen kan worden voorkomen. Vooral gevleugelde dieren op de trek zullen daarvan profiteren, … althans dat hopen we. Wat ons betreft worden er geen restricties gesteld aan het aantal keren dat een windpark wordt stilgelegd om een groep vogels of vleermuizen veilig te laten passeren!

Daarmee zijn echter trekkende en foeragerende vogels en vleermuizen landinwaarts niet geholpen. Denk bijvoorbeeld aan de vele ganzen die in de hele provincie overwinteren en zich voortdurend verplaatsen, of de kraanvogels die regelmatig - afhankelijk van het weer - in het voor- en najaar met name Oost-Groningen aandoen. De zeearenden waar we zo trots op zijn. De Partij voor de Dieren ziet graag dat ook bij het vergunnen van een park in het binnenland een vogelradar met stilstandvoorziening in de voorwaarden voor aanbesteding wordt opgenomen, of zelfs verplicht wordt gesteld. Bent u bereid om te onderzoeken welke juridische mogelijkheden hiertoe bestaan, en daarbij de Omgevingswet die waarschijnlijk de mogelijkheden verruimt, te betrekken? Immers, één van de hoofddoelstellingen van die wet is het beschermen van de intrinsieke waarde van de natuur. Kunt u de Staten over de uitkomst informeren?

Kleine groepen en individuele vogels hebben volgens een Noors onderzoek 70% minder kans op een aanvaring met een windturbine als er een simpele en goedkope handeling wordt verricht, namelijk het zwart verven van één van de wieken. Samen met de genoemde stilstandvoorziening voor grote groepen, kunnen we bij het toepassen van beide zaken dus veel leed voorkomen. Voorzitter, we zijn er van op de hoogte dat er een proef gaat plaatsvinden in de Eemshaven. Deze gaat echter jaren duren… terwijl de resultaten volgens het Noorse onderzoek toch in grote lijnen wel bekend zijn. Nu duurt het bouwen van nieuwe windparken ook jaren. Benut deze tijd om alvast het voorwerk te doen! Ga nú vast om tafel met de Inspectie Leefomgeving en Transport en ruim belemmeringen op. Ga nú uitzoeken hoe een zwarte wiek in vergunningvoorwaarden opgenomen kan worden onder voorbehoud van een positieve uitkomst van het onderzoek. Kortom schep de voorwaarden zodat er over twee jaar daadwerkelijk meteen actie ondernomen kan worden. Daarom de motie Snelle toepassing zwarte wiek.

Voorzitter, de provincie wil de inwoners stimuleren om energie te besparen. Heel belangrijk daarbij is het isoleren van woningen. Een gevaar bij isoleren is, dat bepaalde vogels en vleermuizen daardoor opgesloten raken en sterven. Andere dieren verliezen hun verblijfplaats. De provincie Utrecht heeft daar iets op gevonden. Het is een samenwerking van provincie, gemeentes en isolatiebedrijven. De provincie maakt natuurvriendelijk isoleren mogelijk door een aanpassing van de ontheffing voor gemeenten, en biedt hulp bij het opstellen van een soortbeschermingsplan. Voor woningeigenaren wordt het eenvoudiger om een bedrijf dat natuurvriendelijke isolatie aanbiedt in de hand te nemen voor isolatie en tegelijkertijd de natuur binnen de bebouwde omgeving te beschermen. We zouden graag zien dat het college zich verdiept in deze vorm van natuurvriendelijk isoleren, dus bij de provincie Utrecht te rade gaat met als doel de werkwijze over te nemen. Daarom de motie Natuurvriendelijk isoleren.

Tenslotte voorzitter, zoals bekend is de kwaliteit van ons oppervlaktewater verre van goed. Één van de problemen is lood. Lood is een kankerverwekkende, zeer gevaarlijke stof. Toch komen er jaarlijks tonnen vislood in ons water terecht. Waar bedrijven die lood lozen aan strenge eisen moeten voldoen, mogen vissende burgers naar believen onze gezamenlijke watervoorraad vergiftigen. Er zijn voldoende alternatieven voor lood en de hengelsector heef decennia gehad om daar op over te stappen. Maar tegen de afspraak van de Green Deal in is de hoeveelheid vislood zelfs gestegen. Om geen actie te hoeven ondernemen wordt nu gezegd: wacht op een Europees verbod, maar dat duurt zeker tot 2028 of langer. Het is nu tijd om een streep te trekken. Een provincie kan allerlei voorwaarden opstellen bij het verhuren van haar eigen visrechten. De provincies Noord-Holland en Overijssel gingen ons voor. We willen de gedeputeerde dan ook vragen te onderzoeken of het gebruik van lood bij hengelen verboden kan worden voor wateren waar de provincie visrechten verhuurt, en dienen de motie Bescherming volksgezondheid, natuur en waterkwaliteit tegen vislood in.