Schrif­te­lijke vragen inzake uitbraak vogel­griep in De Onlanden en het ontbreken van een hande­lings­pro­tocol.

Indiendatum: 20 mei 2023

Betreft: Statenvragen van de Partij voor de Dieren Statenfractie Groningen aan het college van GS ex artikel 67 RvO betreffende uitbraak vogelgriep in De Onlanden en het ontbreken van een handelingsprotocol.

Geacht College,

Al enkele malen eerder heeft onze fractie vragen gesteld over de vogelgriep. De Partij voor de Dieren maakt zich grote zorgen over deze ernstigste vogelgriepuitbraak ooit en het ontstaan van een zoönose die grote gevolgen kan hebben voor de volksgezondheid. Het leed dat dieren in het wild en op bedrijven ondergaan is afschuwelijk.

Zoogdieren die veel voorkomen in onze provincie, zoals zeehonden, otters, bunzingen, steenmarters, dassen en vossen raken inmiddels besmet[1]. Experts van Wageningen Universiteit waarschuwen voor het ontstaan van mutaties tussen varkensgriep en vogelgriep met als gevolg een stijgend risico op een nieuw pandemie.

Wij concluderen helaas dat ondanks dat deze uitbraak in Nederland en Groningen al meerdere jaren voortwoekert, er na al die tijd nog steeds geen eenduidige aanpak is. De mensen in het veld die direct met dode vogels te maken krijgen zijn hier de dupe van. Zij hebben talloze vragen, draaien voor alle kosten op en staan soms zelfs bloot aan risico’s voor hun eigen gezondheid door het ontbreken van beschermingsmaterialen [2], [3], [4].

Ons inziens is het de hoogste tijd voor robuuste maatregelen.

Op 10 mei j.l. zijn er door D’66 en de PvdD mondelinge vragen gesteld over de recente uitbraak in De Onlanden. U gaf toen aan dat er voor de provincie geen expliciete verantwoordelijkheid ligt voor het opruimen van kadavers en het indammen van het virus. Het is volgens u een taakstelling van het Rijk. Het ministerie legt deze taak vervolgens neer bij de terreinbeheerders.

In uw antwoord d.d. 22 februari j.l. op vragen van PvdD verwees u naar een landelijk protocol dat in ontwikkeling is. Het is nu drie maanden later en natuurbeheerders laten weten dat er nog steeds geen duidelijkheid is, geen landelijke regie, en dat zij zich in de steek gelaten voelen. Er is eind vorig jaar weliswaar een leidraad vogelgriep opgesteld door LNV, waarin wordt gesteld dat eigenaren van de grond waar de kadavers liggen of terreinbeheerders zelf bepalen hoe het opruimen ingevuld wordt en om de afweging te maken wanneer vogels wel of niet opgeruimd moeten worden. Echter, ‘de leidraad biedt op dit moment geen concrete protocollen die in een dergelijke situatie in het veld gebruik kunnen worden. Hier wordt aan gewerkt’. De leidraad zal ‘later worden aangevuld’.

Graag stellen wij u de volgende vragen:

1 a) Wanneer wordt het protocol c.q. aanvulling van de leidraad verwacht? Gaat dit protocol alle situaties omvatten waar tbo’s nu tegenaan lopen, en kunt u daar (nogmaals) op aandringen bij het ministerie? (Te weten een helder stappenplan hoe te handelen in natuurgebieden, de verdeling van taken en verantwoordelijkheden, contactpersonen van betrokken instanties, uitvoer van praktische zaken zoals ter beschikking stellen van beschermmiddelen, ophalen van geruimde dieren, plaatsen van informatieborden, intrekken ontheffingen jacht en schadebestrijding, eventueel afsluiten van gebieden voor publiek, alsmede de afhandeling van financiële vergoedingen.)

b) Indien het protocol nog niet gereed is, wilt u dan bij het ministerie kenbaar maken dat er, zeker gezien het in gang zijnde broedseizoen, grote spoed achter gezet moet worden?

2. Bent u het met ons eens dat er ook in elke afzonderlijke gemeente een vogelgriepprotocol voorhanden moet zijn, zodat gemeentelijke ambtenaren en publiek, alsmede lokale dierenpopulaties, zo goed mogelijk beschermd worden tegen mogelijke besmetting? Zo ja, bent u in gesprek met de Groninger gemeenten t.a.v. vogelgriep en welke stappen worden ondernomen? Zo nee, waarom niet?

Het rijk heeft vanuit de EU Verordening 2020/687 een verantwoordelijkheid om dieren die besmet zijn met een cat. A ziekte te verwijderen. LNV geeft aan dat haar verantwoordelijkheid ligt bij het zo goed mogelijk laten verlopen van ruimingen, maar vraagt hierbij de hulp van lokale partijen zoals gemeenten, provincies, veiligheidsregio’s of terreinbeheerders. Uit de ervaringsverhalen uit het veld blijkt vooral dat er nog bar weinig geregeld is en verantwoordelijkheden naar elkaar worden geschoven.

3. Bent u het met ons eens dat nog steeds de weinig productieve situatie bestaat waarin u als provincie naar het Rijk verwijst, en het Rijk naar de provincie(s), met gevolg dat de aanpak verre van optimaal is?. Welke stappen kunt en gaat u nog ondernemen om de nood te ledigen?4.

4. Wie is volgens u verantwoordelijk voor de kosten van Rendac voor het ophalen van de dode vogels? Indien u meent dat de terreinbeherende organisaties hiervoor moeten opdraaien, bent u dan bereid hiervoor een financiële tegemoetkoming ter beschikking te stellen c.q. bij het Rijk aan te dringen op extra middelen om de kosten te dekken?

5. De provincie Drenthe heeft € 10.000 ter beschikking gesteld voor de opruimacties in De Onlanden. Gaat u ook een financiële bijdragen leveren voor het ruimen van kadavers in Groninger natuurgebieden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke?

Al eerder vroegen wij u naar de verantwoordelijkheden en daaruit voortvloeiende taakstelling van de provincie. Tot onze spijt hebben wij geen onderbouwde antwoorden ontvangen, daarom menen wij onderstaande nogmaals in te moeten brengen gezien de escalerende situatie. De Partij voor de Dieren meent dat geen enkele overheidslaag zich nog langer afzijdig kan houden gezien de decimering van dierpopulaties alsmede de steeds groter wordende risico’s voor de volksgezondheid.

6. Bent u van mening dat er momenteel voldoende wordt gedaan ter bestrijding van de vogelgriep? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom neemt de provincie geen taken op zich? Als het Rijk de bescherming niet serieus neemt, welke rol ziet u dan voor de provinciale overheid?

7. Bent u nog steeds van mening dat de provincie geen enkele rol speelt bij het tegengaan van de verspreiding van het virus in natuurgebieden? Zo nee, wie is er volgens het college dan wél verantwoordelijk om de in het wild levende dieren tegen vogelgriep te beschermen, en de inwoners van Groningen tegen humane besmetting? Zo ja, hoe bent u van plan die verantwoordelijkheid in te vullen?

De provincie is verantwoordelijk voor het monitoren en beschermen van de in onze provincie voorkomende diersoorten vanuit de taakstelling Wnb, en het bewaken van de gunstige staat van instandhouding.

8. In uw antwoord d.d. 16 november 2022 gaf u aan dat niet duidelijk was wat de exacte effecten van de vogelgriep op populaties van in het wild levende vogels in Groningen zijn en wat het effect op de staat van instandhouding van soorten is. Heeft u inmiddels meer duidelijkheid hierover? Zo nee waarom niet, en bent u voornemens om dit te laten onderzoeken?

In de Adviesbrief van het Deskundigenberaad Zoönosen^[5] (DB-Z) staat dat de Brabantse veiligheidsregio’s, GGD’en, provincie Noord-Brabant, ministeries van VWS en LNV, NVWA en het RIVM een traject gestart zijn om de onderlinge samenwerking bij een uitbraak van een zoönose te optimaliseren. Via de media hebben wij vernomen dat de Veiligheidsregio’s Groningen en Drenthe gaan helpen met het bestrijden van de vogelgriep in De Onlanden.

9. Welke taken heeft de Veiligheidsregio toebedeeld gekregen? Gaat de veiligheidsregio Groningen ook een rol spelen bij de uitbraken in andere gebieden zoals het Lauwersmeer en de Waddenkust? Hoe ziet de samenwerking tussen de provincie Groningen en de veiligheidsregio Groningen er uit in deze?

10. Kunt u aangeven of in Groningen ook de GGD en het RIVM betrokken worden, en wilt u ons op de hoogte houden van de uitkomsten van overleg?

11. Er is een landelijke werkgroep Vogelgriep met experts, ervaringsdeskundigen en betrokkenen uit het hele land die de regionale aanpak bij het opruimen bevorderen. Hierin zijn ook enkele veiligheidsregio's actief. Is de veiligheidsregio Groningen ook betrokken bij deze werkgroep? Zo nee, waarom niet?

In bovengenoemde, zeer recente, Adviesbrief van het Deskundigenberaad Zoönosen (DB-Z) over deze variant van de vogelgriep (HPAI H5N1) staat tevens dat transmissie van zoogdier naar zoogdier niet uitgesloten kan worden. Er zijn al enkele mensen besmet en ziek geworden van deze vogelgriep. DB-Z waarschuwt; ´De regelmatig gemelde infecties bij zoogdieren nopen ook in Nederland tot verhoogde waakzaamheid, zeker ook omdat Nederland een van de hoogste dichtheden van dieren ter wereld heeft.´ In alle antwoorden op eerder door onze partij gestelde vragen lijkt u het volksgezondheidsrisico te bagatelliseren en de verantwoordelijkheid voor het inperken van risico’s consequent naar het Rijk en de NVWA te schuiven.

12. Bent u het (inmiddels) met ons eens dat de risico’s van een dier op mens besmetting met de dag groter worden? Hoe beoordeelt u het gevaar van het uitbreken van hoogbesmettelijke vogelgriep in een gebied als de Onlanden, dat druk bezocht wordt door o.a. mensen en honden, en waar een grote stad op steenworp afstand ligt met alle risico’s op een humane uitbraak van dien?

13. Hoe wordt voorkomen dat er de komende jaren op dezelfde wijze wordt voortgemodderd? Is er enig zicht op een langetermijnvisie vogelgriep? Zo ja, hoe, waar, wat? Hoe ziet volgens het College van GS een toekomstbestendige aanpak van de vogelgriep er uit?

14. Bent u het met ons eens dat óók de provinciale (en gemeentelijke) overheden zich actief moeten opstellen om het risico op een nieuwe pandemie te minimaliseren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, dan ontvangen wij graag een heldere toelichting op hoe u dit gaat bereiken, met uw overwegingen t.a.v. onderstaande maatregelen:

* Aanpassing ruimtelijk beleid voor gemengde bedrijven (varkens/kippen)

* Aanpassing ruimtelijk beleid voor veebedrijven in nabijheid van (waterrijke) natuurgebieden

* Plan voor afname pluimvee- en varkenshouderij

* Sneller intrekken van ontheffingen jacht en schadebestrijding om menselijke aanwezigheid in natuurgebieden te minimaliseren.

15. Het ligt in de lijn der verwachting dat de vogelgriep een terugkerend fenomeen is, en zich nog verder zal uitbreiden. De aanpak (preventie, ruimen) zal geld blijven kosten. Bent u voornemens hier structureel budget voor te reserveren? Zo nee, waarom niet, en wie moet deze kosten dan wel dragen? Zo ja, hoeveel en onder welk programma?

16. Als laatste informeren wij graag naar de vooruitgang bij LNV in het aanpassen van de leidraad t.a.v. jacht en schadebestrijding. Eind vorig jaar gaf het ministerie aan: ‘het beleid ten aanzien van het verstoren van wilde vogels zal mede in relatie tot het jachtverbod in beperkingszones geëvalueerd worden. De leidraad wordt daarop later aangepast.’

Met vriendelijke groet,

Meint Kolthof

Partij voor de Dieren

[1] Vogelgriep en de risico’s voor mensen (nos.nl) (Nieuwsuur, d.d. 20-05-2023)

[2] https://www.rtvnoord.nl/nieuws/1020435/vogelgriep-grijpt-om-zich-heen-in-de-onlanden-je-mag-toch-hopen-dat-de-overheid-helpt

[3] https://www.rtvnoord.nl/nieuws/1021380/veiligheidsregios-gaan-zich-bemoeien-met-door-vogelgriep-geteisterde-de-onlanden

[4] Vogelgriep in De Onlanden: “Regionale coördinatie komt op gang, maar waar is landelijk beleid?” | OOG Groningen (oogtv.nl)

^[5] https://www.rijksoverheid.nl/o...