Jacht: roeping van de natuur of gedrag om af te leren?

Jacht: roeping van de natuur of gedrag om af te leren?

Op 26 september jl. verscheen er een artikel van René ten Bos in het dagblad Trouw met als titel: “De jacht: omstreden, maar ook uiterst menselijk”. De jacht wordt in ons land gerechtvaardigd op basis van economie (het voorkomen van schade door dieren), ecologie (het ingrijpen in dieraantallen omwille van ecologische doelstellingen) of dierenwelzijn (een ree heeft een beter leven gehad dan een dier in de intensieve veehouderij en is daarom ‘eerlijk vlees’).

In het krantenartikel wordt o.a. de Duitse filosoof en scheikundige Jens Söntgen geciteerd. Hij trekt in zijn publicatie ‘Ökologie der angst’ een morele conclusie over de jacht en het door jagers veroorzaakte uitsterven van veel diersoorten. Jagers, schrijft hij, zijn vanouds meer geïnteresseerd geweest in de “kill”, dan in economie, ecologie of dierenwelzijn. Het doodschieten van dieren geeft een bepaalde kick. Daarnaast geven veel jagers aan dat ze een bepaalde vorm van rust ervaren in het jachtveld, een ontsnapping aan het jachtige leven van alledag.

Doden voor de kick

Als je aan jagers vraagt waarom ze zo’n plezier beleven aan het doden van dieren, hoor je vaak dat het ze niet om de kick van het doden gaat, maar dat ze uiting geven aan het menselijk oerinstinct. Want was de mens niet altijd al, en van nature, een jager?

Jagers geven zichzelf graag het predicaat ‘natuurmens’ en wassen hun handen in onschuld – in het bloed van onschuldige dieren wel te verstaan. Vorig jaar werden alleen in Groningen 17629 dieren gedood, exclusief de stroperij en het afschot dat niet gemeld werd.

Jagers profileren zich graag als natuurbeheerder, en een deel van hen is ook inderdaad bezig met zaken als het opsporen van weidevogels en reekalfjes voordat er gemaaid wordt, of met het waarnemen van ontwikkelingen in de natuur. Een jager in het artikel zegt dat hij geniet van de natuur: “Wie schieten wil, moet geen ­jager worden, maar lid van een schietbaan.” Als jagers werkelijk zoveel liefde en verbondenheid voelen met de natuur, kunnen zij zich dan niet beperken tot nuttig werk in de natuur, zónder het doden van dieren? Waarom dan toch dat geweer over de schouder? Waarom dan meer dan 2700 Groningse wilde eenden doodschieten, terwijl het steeds slechter gaat met deze diersoort?

Traumatisch consequenties

Ten Bosch schrijft dat onder biologen steeds meer aandacht komt voor de traumatische consequenties die het jagen heeft voor dieren die overleven: ‘Dieren verliezen hun ouders, vereenzamen of raken hun leefgebied kwijt.’ Toch verleende de provincie Groningen dit voorjaar gewetenloos een ontheffing voor het doden van zwangere of zogende moedervossen en het doden van hun welpen. Traumatisch: de roep van creperende welpjes, omdat hun moeder wel is gevonden, maar zij niet. Zevenhonderd reeën werden gedood omwille van ‘verkeersveiligheid’ en landbouwschade. Traumatisch: een eerste knal, andere reeën op de vlucht, hoefjes op de weg, gevolgd door een doffe klap als ze worden aangereden door een auto.

Het artikel eindigt met de woorden: ‘Als primaat hebben we door onze jachttechnieken angst en beven over de wereld verspreid. Is dat een onvermijdelijke consequentie van onze aard? Of valt er nog te sleutelen aan wie we zijn?’

Een beetje “sleutelen” aan die zin toont paralellen met een andere vermeende menselijke aard, die van de gewelddadige mens: “Als primaat hebben we door onze oorlogen, massamoorden en massavernietigingswapens angst en beven over de wereld verspreid. Is dat een onvermijdelijke consequentie van onze aard? Of valt er nog te sleutelen aan wie we zijn?” Het doden van de soortgenoot mens wordt over het algemeen als ethisch ontoelaatbaar gezien. Kinderen verliezen hun ouders, mensen vereenzamen of slaan op de vlucht (raken hun leefgebied kwijt). Ondanks dat oorlogen nog geen verleden tijd zijn, is vrijwel iedereen bereid om te werken aan de mens die leeft in vrede. Het is onomstotelijk aangetoond dat de mens van nature een afkeer heeft van geweld. Zo stelt Rutger Bregman in zijn zeer lezenswaardige artikel ‘De vergeten les van duizenden jaren oorlog: de mens is veel minder gewelddadig dan je denkt’, dat het beeld van de mens als ‘beest’ niet klopt. “Iemand in de ogen kijken en neerschieten is bijna niet te doen. Zoals de meesten van ons direct vegetariër zouden worden als we zelf een koe moesten slachten, zo worden de meeste soldaten gewetensbezwaarden zodra ze de vijand in het vizier krijgen.”

Afstand

De hoofdreden dat het mensen lukt om andere mensen te doden is omdat er kunstmatig afstand is gecreëerd tussen dader en slachtoffer. Op afstand kunnen handelen zou de oorspronkelijke mens geleerd hebben door de jacht. Het dier dat evolueerde tot rechtopstaande mens en eerst leerde om te gooien met stenen, wat vervolgens evolueerde tot schietinstrumenten. Deze aangeleerde afstand speelt niet alleen bij de jacht op vijanden, maar ook bij de jacht op dieren. Een ree 20 meter verderop tussen de bosjes schieten vermijdt het directe contact, en maakt het tot een abstracte handeling, waardoor het makkelijker is de trekker over te halen. Een dier van heel dichtbij ‘afmaken’ nadat het is gevangen in een kooi, strik of net is iets waar veel jagers geen hoge pet van op hebben. Maar, is het ook niet makkelijker te doden wanneer je het dier niet in de ogen hoeft te kijken?

Barbaars gedrag uitbannen

Bregman stelt “als de mens van nature geen beest is, kunnen we onze samenleving misschien wel heel anders inrichten.” Dit is ook van toepassing op de jacht. Waarom sleutelen we niet aan wie we zijn als het om dieren gaat?

De overheid zou net als bij het doden van mensen, het doden van de in het wild levende dieren zonder zeer zwaarwegende reden, strafbaar moeten stellen. En het is de hoogste tijd dat de mythe van de menselijke roeping om te jagen of doden doorgeprikt wordt. We hebben een keus. Laten we samen sleutelen totdat de mens elke vorm van barbaarsheid achter zich kan laten!