Bescherming Waddenzee

Voorzitter,

Ik was eergisteren bij een bijeenkomst van de Luchtfietsers in Hornhuizen. Luchtfietsers staat voor verbeelding en verbinding, voor systeemverandering, onthaasting, zorg dragen voor de planeet en contact met de omgeving, de natuur en met elkaar. De Luchtfietsers vragen aandacht voor de staat van de Wadden en voor de gevolgen van de klimaatcrisis voor het Waddengebied en doen dit door van Texel naar Esbjerg te fietsen, langs de waddenkust.[1] 45 jaar geleden was er dezelfde tocht en ook dezelfde zorgen want het is nog steeds zo dat economische belangen in het waddengebied vóór de natuur, vóór gezondheid, vóór dieren, vóór milieu, vóór ecologie gaan. Er is niets veranderd. Of misschien toch, misschien is de staat van de wadden intussen verslechterd.

Intermezzo Op zaterdag 24 juni vierde de Waddenzee haar 14^e verjaardag als Werelderfgoed. Het is dan 14 jaar geleden dat UNESCO dit prachtige gebied officieel erkende als Werelderfgoed. Het Waddengebied is uitgeroepen tot het ‘Mooiste natuurgebied’ van Nederland. Het is een van de laatste grote getijdengebieden waar natuurlijke krachten vrij spel hebben. Elke keer als je het bezoekt, is het anders. Water, slib en zand verplaatsen zich met de getijden. Geulen, prielen en slenken zorgen ervoor dat slik- en zandplaten droogvallen, wat rustplaatsen biedt aan zeehonden en foerageerplekken voor vogels. De zeebodem lijkt kaal, maar is eigenlijk vol leven. Dit kwetsbare gebied verdient bescherming en daarom vieren we jaarlijks de toegekende UNESCO-status als Werelderfgoed Waddenzee.[2]

Ondertussen hebben we hier in dit huis met zes andere politieke partijen vragen gesteld aan Gedeputeerde Staten om een betere bescherming van de Waddenzee af te kunnen dwingen. Dat was halverwege mei 2023 en de schriftelijke vragen waren naar aanleiding van lozingen van afvalwater door bijna 60 bedrijven. Antwoorden op onze schriftelijke vragen hebben we nog steeds niet binnen, wel een uitstelbrief. Er wordt dus afval geloosd in de Eems, de Dollard en de Waddenzee. Lauwwarm water met witte schilfers gaat de kwelders in en niemand weet welke schade er aangericht wordt. Zoals journalist Toine Heijmans treffend in zijn column ‘in Farmsum’ zegt, er is een smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied en alle bestuurders halen hun schouders op. De smeerpijp waarover hij spreekt begint bij een fabriek uit Bedum, multinational FrieslandCampina, die ongestoord tonnen stikstof en fosfaat in de Waddenzee loost, zogenaamd gezuiverd afvalwater.

Toine Heijmans schets verder hoe de bestuurders allemaal naar elkaar wijzen. Waterschap stelt geen eisen, en voert geen controle, Rijkswaterstaat gaf een vergunning af maar wijst naar de provincie, de provincie ziet een zeer onduidelijke vergunningssituatie maar geen vervuiling in de Waddenzee. FrieslandCampina doet volgens de normen niets verkeerd en Minister Harbers verwijst graag terug naar bevoegd gezag.[3]

Naast de fabriekslozingen van de bijna 60 bedrijven, waar wij dus de schriftelijke vragen over ingediend hebben, zijn er de gaswinning en de zoutwinning in het kwetsbare gebied waar Amerikaanse en buitenlandse bedrijven arseen, koper, kwik en ammonium dumpen. Het mantra wat we steeds horen en de komende tijd nog veel meer zullen horen is het mantra van de werkgelegenheid. Dus economie boven de natuur, boven de dieren, boven onze gezondheid.

Ik moet opeens denken aan een documentaire met de naam Beerput Nederland. [4] In die documentaire wordt uitgelegd hoe een klein groepje bedrijven zich al tientallen jaren schuldig kan maken aan milieudelicten doordat de overheid hen vrijwel ongestoord hun gang laat gaan.

Na het toeslagenschandaal, het ongekende systeemfalen in het Groninger gaswinningsdossier bekruipt me steeds vaker het gevoel dat het hier vechten tegen de bierkaai blijft. Een onmachtige overheid die vooral met zichzelf bezig is en het beschermen van grote economische belangen in plaats van met het voorkomen en oplossen van maatschappelijke problemen.

Wat de Luchtfietsers doen vind ik prachtig. Waarom ik hier sta is om de gewenste systeemverandering in te zetten vanuit de politiek. Mijn voorlopige conclusie na 3 maanden is dat ik zeer somber gestemd ben nu ik zie wat ik aantref. Al met al lijkt het er toch op dat de overheid er is om de bedrijven te beschermen tegen de burgers.

Ik hoorde minister Jetten bij de Toogdag in Den Helder zeggen dat de gaswinning in Groningen, dus het Groningerveld, gaat stoppen. Is de zoutwinning het volgende systeemfalen waar we hier mee te maken krijgen?

Voor zover.

[1] https://duckduckgo.com/?q=luch...

[2] bron Wâldnet: Waddenzee viert 14 jaar Werelderfgoed, d.d. 1 juni 2023

[3] VK, d.d. 25 januari 2023 en VK, d.d. 16 juni 2023, column Toine Heijmans

[4] Beerput Nederland, KRO-NCRV, 4 december 2017