Lozingen Nedmag en Fries­land­Campina Bedum in de Waddenzee

'Hoe de Groningse waterschappen buiten spel zijn gezet en niemand verder wat doet aan illegale en mega afvalwater lozingsconstructies naar de Waddenzee'

Vandaag hou ik mijn maidenspeech over de lozingen van Nedmag B.V. Enerzijds omdat dit op de agenda staat en het mijn dossier is maar ook omdat ik vorige week niet voldoende antwoord heb gekregen op mijn vraag aan gedeputeerde en de lozingen me enorm aangrijpen. Het Waddengebied is voor mij een van de belangrijkste plekken in mijn leven. Is misschien zelfs wel de reden geweest om de politiek in te gaan want hier komt alles samen waar de Partij voor de Dieren voor vecht, namelijk natuur, milieu, dieren en ons aller gezondheid. Het gaat hier om UNESCO gebied dat enorm onder druk staat, onder druk van cumulatieve lozingen en naar het blijkt hele kwalijke lozingen die hun oorsprong vinden in de Provincie Groningen.

Dag van schrijven is dinsdag 7 november en ik lees in Trouw deze kop “RIVM: We krijgen te veel cadmium, lood, kwik en arseen binnen.”1 Citaat: Mensen krijgen via voedsel en drinkwater te veel van de combinatie arseen, kwik en vooral cadmium en lood binnen. Dat kan slecht zijn voor met name de nieren. (..) Van lood is ook bekend dat het een negatief effect kan hebben op het brein. (..)

Cadmium, lood, arseen en kwik zitten onder meer in de bodem en komen daardoor in voedsel terecht. Mensen krijgen te veel cadmium en lood binnen via granen en orgaanvlees, voor lood kan dit ook gebeuren via groente, fruit en drinkwater, aldus het RIVM.

RIVM werkte voor het onderzoek samen met 9 zusterinstituten en universiteiten.

Einde citaat.

Bovengenoemde stoffen bedreigen dus de gezondheid van mens en dier en de staat van het milieu/de natuur. Maar dit nog even terzijde.

Artikel RTV Noord van precies een jaar geleden: “Toezicht op lozing door Friesland Campina-fabriek Bedum in Waddenzee rammelt.”2 Ter verduidelijking: het gaat hier om de zogeheten HoWa pijpleiding tussen Hoogkerk en de Waddenzee.

Verder in dit artikel van RTV Noord de volgende kop: Toezichthouder wacht af

Citaat: “De omgevingsdienst van de provincie Groningen, verantwoordelijk voor het toezicht, meldt tegenover Pointer dat ‘controles en inspecties niet waren terug te vinden in het dossier.’ Bij inspecties die wel gedaan zijn, kwamen de afgelopen jaren meermaals overschrijdingen aan het licht, vooral op het punt van ‘onopgeloste bestanddelen’ in het afvalwater. Maar een update van de vergunning zit er voorlopig niet aan te komen. De omgevingsdienst wacht tot het bedrijf hier een traject voor opstart.

Ook de eigenaar van de pijp, dat is waterschap Noorderzijlvest, speelt een opmerkelijke rol. In de ogen van Rijkswaterstaat is het waterschap tegenwoordig ‘eindlozer’ en moet die een zogeheten ‘lozingsvergunning’ in bezit hebben. Formeel is er dus sprake van een illegale lozing.

Nog een citaat uit de Volkskrant, datum 25 januari 2023 uit de verslaggeverscolumn van Toine Heijmans 3 over de pijp van FrieslandCampina Bedum met als titel Een smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied van Nederland en alle bestuurders halen hun schouders op

Begin citaat:

“Het waterschap, een wat middeleeuwse organisatie die stevig stem geeft aan bedrijven en boeren,

is eigenaar en formeel gezien de lozer, maar ‘stelt geen eisen’ en ‘voert geen controle uit’, want dat moeten de anderen doen. Rijkswaterstaat gaf ooit een vergunning af (aan het waterschap SH), maar laat handhaving aan de provincie wat betreft het lozen op de Waddenzee. De provincie ziet een ‘zeer onduidelijke vergunningssituatie’, maar geen vervuiling van de Waddenzee. FrieslandCampina doet ‘volgens de normen’ niets verkeerd bij het vervuilen van de Waddenzee. Minister Harbers gaat over de Waddenzee, maar verwijst graag terug naar ‘bevoegd gezag’.” Whatever that may be.

Waarom kom ik nu met de pijplijn van FrieslandCampina aanzetten terwijl we het hier vandaag hebben over de lozingen via een andere pijplijn namelijk de VKA, de Veenkoloniale Afvalwaterleiding.

Het eerste dat ik hierover wil zeggen is dat de problematiek van HoWa en VKA al zo lang speelt en volledig bekend is bij onze bestuurders. 4

Wat mijn voorlopige conclusie is, is deze: Zowel FrieslandCampina Bedum als Nedmag zijn mini-waterschapjes. Zij hebben mogelijk een status aparte. Door die status aparte vallen ze buiten direct beheer en de verantwoordelijkheid van de waterschappen.

Nu meer over die status aparte.

Ik kom nu met een gortdroge uitleg over wat er mis is met die mini-waterschapjes die zijn gevormd rond deze beide lozingspijpen en waar FrieslandCampina Bedum en Nedmag gebruik van maken.

Nedmag valt nu formeel onder Provinciale Staten als het gaat om lozingen op de Waddenzee. Provinciale Staten is nu bevoegd gezag. Hier zijn wij pertinent op tegen.

In de woordvoering van vorige week vroeg ik de gedeputeerde om mij uit te leggen hoe ik de kluwen in verantwoordelijkheid nemen voor Nedmag-lozingen moet ontwarren. Hierop heb ik geen bevredigend antwoord gekregen. Daarom ben ik zelf aan de slag gegaan.

Wettelijk is het volgende geregeld: Burgers en bedrijven krijgen lozingsvoorwaarden opgelegd die opgemaakt zijn door de waterschappen. Waterschappen krijgen weer vergunningen opgelegd door Rijkswaterstaat voor het lozen op oppervlaktewater. 99 procent van de lozingen zijn lozingen die via de riolering gaan en vallen in deze categorie. Hier is het zo dat Rijkswaterstaat aan de waterschappen een lozingsvergunning afgeeft waar de waterschappen verder op moeten toezien.

Uitzonderingen hierop is 1 procent die rechtstreeks lozingen doen op het oppervlaktewater via een eigen pijp/lozingswerk. Zij vallen rechtstreeks onder Rijkswaterstaat en krijgen van hen de voorwaarden.

Nedmag en FrieslandCampina Bedum zitten echter niet in 1 van de 2 van de voornoemde categorieën. Nedmag heeft namelijk voor de lozingen een provincievergunning gekregen. Hoe kan dit? Dit komt voor mij als een duveltje uit een doosje. (ODG gaat namelijk niet over lozingen). Hoe kan het dan zijn dat onze Gedeputeerde Staten een handtekening onder een verandering in de omgevingsvergunning verpakte lozingsvergunning hebben gezet?

Op deze vraag aan het college zou ik graag het antwoord krijgen.

Ik probeer nu aan jullie mede-statenleden te schetsen wat er gebeurt in categorie 3, die kennelijk bestaat en waar Nedmag en FrieslandCampina Bedum gebruik van maken. Zij lozen beiden via een openbaar lozingswerk in eigendom en beheer van de waterschappen en zouden daarom moeten vallen onder het lozingsregime van de waterschappen. Wat er nu gebeurt is dat de waterschappen worden omzeild en de provincie rechtstreeks vergunning is gaan verlenen voor deze lozingen. Rijkswaterstaat wil al lang van deze constructie af (dat de provincie deze vergunningen verleent).

Deze status aparte, categorie 3, druist in tegen artikel 1 van de voormalige Wet van de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo) en nu de waterwet geheten. De provincie faciliteert zo mogelijk een illegale constructie.

Gedeputeerde zei in antwoord op de vragen van afgelopen week dat hij in gesprek gaat met de ODG om versneld de vergunningen op orde te krijgen. Ik wil gedeputeerde eraan herinneren dat ODG en de provincie niet over de lozingen gaan. We lezen namelijk in de Nedmag lozingsvergunning 2018 op pagina 6 het volgende 5:

“Voor een inrichting die in het verleden een Wvo-vergunning heeft gekregen voor een indirecte lozing, geldt dat de Wvo-vergunning van rechtswege is overgegaan in een Wet milieubeheervergunning (thans omgevingsvergunning). Dit geldt voor Nedmag derhalve voor beide bovengenoemde Wvo-vergunningen”(dit zijn eerder verstrekte milieuvergunningen SH).

Het is het een of het ander:

• of het is een indirecte lozing dan is het RWS/waterschappen bevoegd gezag zoals bij de 99 procent andere bedrijven

• of het is geen indirecte lozing. Dan is RWS bevoegd gezag.

Daarom wil ik nu graag deze motie aanbieden waarin ik voorstel om het lozingsregime voor deze lozingswerken/pijpen weer terug te brengen bij de waterschappen.

1. Trouw, d.d. 7 november 2023, p. 10

2. https://www.rtvnoord.nl/nieuws...

3. Volkskrant, d.d. 25 januari, Een smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied van Nederland en alle bestuurders halen hun schouders op

4. Artikel uit 1972 https://edepot.wur.nl/579012

5. Nedmag lozingsvergunning 2018, zo is de pdf genoemd, maar het gaat om een Omgevingsvergunning: p.6, paragraaf 2.1