Land­bouw­woord­voering d.d. 14 mei 2025

Ik start deze woordvoering met een citaat van de NOS, 8 mei jl.: "Aarde was afgelopen twee jaar bijna structureel 1,5 graad warmer". Een eerste snelle conclusie die ik hier trek is dat de internationale samenwerking heeft gefaald. Het Klimaatverdrag uit 2015, gesloten door 159 lidstaten in Parijs, heeft niet gezorgd voor het behalen van het voornaamste doel om de opwarming van de Aarde beperkt te houden tot 1,5 graad. Er werd daar ook overeengekomen te werken aan de vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen, aangezien dit als een belangrijke oorzaak gezien wordt van een overmatige CO2 uitstoot, mede verantwoordelijk voor de opwarming. Ondertussen worden wereldwijd gevaarlijke tipping points bereikt waarbij het steeds onwaarschijnlijker wordt dat we de schadelijke opwarming van de Aarde kunnen keren. Daarom is het van belang nu de goede keuzes te maken, nu het nog kan. En zoals Remkes en anderen al vaker hebben gezegd: niet alles kan.

 Ook een tweede bericht wil ik met jullie delen, uit het DvhN, d.d. 13 mei. "Hunze en Aa's zorgt voor extra watertoevoer."ⁱ Het artikel gaat zo verder "Afstemming (van de beregeningsperiode door particulieren met het waterschap SH) is noodzakelijk, omdat mogelijk bepaalde sloten te snel watercapaciteit verliezen. Vanaf maandag laat het waterschap extra water toe via gemaal Dorkwerd. Ruim 100 landeigenaren, veelal akkerboeren, beregenen op dit moment hun akkers omdat de toplaag droog is." Wat de hydroloog aan de orde stelt in het artikel is dat afstemming en overleg met het waterschap noodzakelijk is omdat het waterpeil anders te snel daalt. Anderzijds het punt dat er nu al een watertekort is van 58 millimeter, wat niet rampzalig is maar wel uitzonderlijk. En met nog een droogteperiode van twee weken in het vooruitzicht moet het waterschap water vanuit het IJsselmeer via Dorkwerd blijven aanvoeren.

 Waarom heb ik het hierover? Omdat ik vorige week strakke gezichten zag bij de Stateninformatiedag toen hier geschetst werd hoezeer de waterproblematiek, zowel in kwantiteit als kwaliteit, ons de komende jaren als provincie Groningen parten zal spelen. Er werd geschetst, net als vorig jaar bij het IPO-congres in Amersfoort al trouwens, dat de waterhoeveelheid in het IJsselmeer zal dalen, de waterbehoefte groter wordt en ook nog eens de kwaliteit van het water minder wordt. Ga er maar aan staan. Een belangrijk inzicht om deze crisis aan te pakken is dat er gevonden is dat ecosystemen met een hogere biodiversiteit bovengronds, een grotere beschikbaarheid van water hebben in de bovenste lagen van de bodem tijdens perioden van waterschaarste.ⁱⁱ Mensen die dat wel weten zijn collectieven in Groningen als de Eemstuin, De blije bodem, Het Moeras en CSA De andere wereld, die kleinschalig werken aan een betere toekomst van de Aarde.

Alle crises die we hebben in de landbouw komen samen in de bodem. Waarbij we kunnen stellen dat we nu in een bodemlevencrisisⁱⁱⁱ zitten. We zijn 85 procent^iv van onze biodiversiteit kwijt geraakt in Nederland. De bodem is zwaar verschraald, verzuurd en uitgeleefd.

 "Intensivering van akkerbouw heeft (..) geleid tot stijgende opbrengsten dankzij kunstmest, pesticiden, grotere perceelgroottes van monoculturen en het gebruik van zware machines. Het zijn precies die elementen van de intensivering die negatieve effecten hebben voor de biodiversiteit."^v Pesticidengebruik en het gebruik van kunstmest zijn ook precies die elementen die ervoor zorgen dat de waterkwaliteit verslechtert. Kunstmest spoelt uit naar grond- en oppervlaktewater, maakt al het bodemleven dood. Weg is de biodiversiteit. Boven en onder de grond.

 Dus, naast een watercrisis, die we hier niet op kunnen lossen, want in deze Staten is al gezegd dat we de Kaderrichtlijn Water niet gaan halen in 2027, en in de stukken las ik dat we dat nu in 2050 pas gaan doen, hébben we een biodiversiteitscrisis en een bodemlevencrisis. Laten deze drie crises nu net cruciaal zijn voor onze primaire behoeftes als mens: schoon water om van te kunnen drinken en dus leven, en een vruchtbare bodem die gezond voedsel levert, waardoor mens en dier gezond blijven.

 Levende planten en een levende bodem heb je nodig voor een gezonde bodem. Een woestijn is het ontbreken van planten en bomen. Begroeiing van de bodem zorgt voor verkoeling van de bodem, voor eten voor het bodemleven onder de grond. Onder de grond wordt namelijk door allerlei organismen samengewerkt aan een gezonde bodem. Diertjes, insecten, mollen, wormen maar ook schimmels en bacteriën waarvan de meeste schimmels in symbiose leven met planten die groeien op de bodem. Het is een mirakel hoe goed die samenwerking is, hoe goed het is voor de gezondheid van de bodem, voor het vasthouden van water en voor de biodiversiteit boven en onder de grond, en daarmee ook de gezondheid van de plant die veel weerbaarder is en in samenwerking met insecten plagen kan weerstaan. Dit systeem, natuurinclusieve, regeneratieve en biologische landbouw, zorgt voor gezonde wortels van de planten die minder snel vatbaar zijn voor ziektes.

 70 procent van de grond in onze provincie zijn landbouwgronden. Ik lees dat iets minder dan de helft van de 70 procent van de landbouwgronden uit grasland en mais bestaat. Wanneer het hier om puur gras gaat en ook tijdelijk gras wordt dit wel gezien als verwoestijning van onze graslanden. Er is weinig biodiversiteit. En dat is wel waar we naartoe moeten, naar meer biodiversiteit. Ik heb dat hierboven net uitgelegd, dat planten en bomen nodig zijn voor een gezonde biodiversiteit van de grond juist ook om water vast te kunnen houden.

 Wat verpest de aarde, ofwel de bodem, ofwel de biodiversiteit ofwel de waterkwaliteit? Dat is die landbouw die pesticiden gebruikt en kunstmest. Wij willen af van het gebruik van kunstmest. Zoals we in Parijs afgesproken hadden willen we fossiele brandstoffen verminderen. Start met het afschaffen van kunstmest! Het maken van kunstmest vraagt 15 procent van ons totale aardgasgebruik. Waarom deze keuze nog maken nu we minder fossiele brandstoffen willen gebruiken en we weten dat kunstmest de bodem vernielt, verschraalt, de diertjes en organismen in de grond honger laat lijden. Dit lijkt me toch een gemakkelijke keuze waar we als provincie voor zouden kunnen gaan. Temeer omdat een groot deel van die kunstmest ook nog eens geëxporteerd wordt.

Vraag: is het College bereid om te onderzoeken op welke manieren het gebruik van kunstmest kan worden teruggedrongen?

 Deze keuze is goed om de Kaderrichtlijn Water te halen, is goed om de biodiversiteit terug te laten komen, is goed voor de waterberging, want een gezonde bodem kan water opnemen als een spons. Dit is wat mij betreft de jackpot. De Provincie zou de boeren kunnen stimuleren bij het maken van deze keuze om geen kunstmest meer te gebruiken. Bijkomend voordeel is dat het water uitspaart, dit terwijl juist de landbouw veel water gebruikt. Een win-win situatie. Zeker voor de boeren zelf!

 Een tweede goede keuze die we hier kunnen maken is stoppen met pesticiden en PFAS. Deze gifstoffen zijn slecht voor het bodemleven, het water en onze gezondheid. Zij zorgen ook nog eens voor vernietiging van onze manier van leven die we altijd in harmonie met de natuur deden. Wij kiezen voor het leven, boven en onder de grond en samenwerkingen, boven en onder de grond.

We hebben het in de sociale agenda veel gehad over mensen die zingeving zoeken. Juist de door mij beschreven collectieven zijn plekken waar mensen met mentale problemen in de rust van de natuur zichzelf kunnen hervinden. Er zijn vast potjes met geld die kunnen stimuleren dat er meer handjes komen op deze plekken wat wederom een win-win situatie is.

Dan nog een reactie op het onderliggende document.

De landbouw verkeert in crisis. Door noodzakelijke stikstofreductie zijn nieuwe vergunningen en initiatieven niet mogelijk zonder harde en ingrijpende maatregelen. Dat is op geen enkele manier terug te lezen in dit programma. Ieder gevoel van urgentie ontbreekt. Het beleidsprogramma kenmerkt zich door vrijblijvende uitspraken zoals: We richten ons op ...We moedigen aan … en we denken mee …. Maatregelen zijn te weinig, te slap en te laat.

Vraag 1: Waarom wordt natuur- en waterbeheer niet verplicht? Waarom worden boeren niet verplicht hun bedrijfsvoering zo in te richten dat zij geen schadelijke stoffen meer lozen in het water of in de lucht? Uiteraard moet dit financieel haalbaar gemaakt worden voor de boeren. Een mooi voorbeeld en tevens een handleiding hiervoor is Landinzicht^vi, waar een prachtig verdienmodel geschetst wordt voor boeren.

Vraag 2: Hoe voorkom je dat provinciegeld besteed wordt aan dubieuze technieken zoals de LelySphere? Voor deze innovaties zouden harde criteria moeten gelden: alle onderzoek moet worden gedaan door onafhankelijke instituten, onderzoeken moeten worden gedaan in de normale praktijk, dus niet in ideaalcondities, bij subsidie moet doorlopend controleerbaar zijn dat de boer de innovatie op een effectieve manier gebruikt.

Vraag 3: Waarom komen de onderstaande echt effectieve maatregelen niet aan bod?

1. Concrete stappen om direct bestrijdingsmiddelen terug te dringen. Te beginnen met een Totaalverbod op bestrijdingsmiddelen in bloementeelt. (We komen met een motie.)

2. Verminderen van de het aantal boerderijdieren om op die manier meer grond vrij te spelen voor duurzame voedselproductie.

3. Bescherming van oppervlakte water door effectieve regels over de afstanden tot het water waarbinnen niet gespoten mag worden, om zo het water te beschermen tegen verwaaiend vergif.

 We komen met verschillende moties. In ieder geval een over dierenwelzijn, wat slechts 1 keer genoemd is in het onderhavige document.

Tot zover,

Stijn ten Hoeve