Bijdrage Jaar­stukken 2022

Voorzitter,

Wij willen de ambtenaren danken voor de heldere jaarstukken en het vele werk dat verzet is. Ook veel dank voor de beantwoording van onze vragen.

Onze inhoudelijke reactie is tweeledig. We maken uit het verslag op dat er op een aantal plaatsen hard gewerkt is en wordt aan natuurherstel. De EVZ Westerbroek is gereed, met de EVZ Meerweg is een start gemaakt. De eerste projecten voor Bos en Hout komen van de grond. Dit zijn positieve ontwikkelingen, en we zien in dat deze projecten tijd kosten, te meer daar elke centimeter grond in Nederland gebruikt wordt en het wijzigen van een bestemming niet van gisteren op vandaag geregeld is.

Maar! Zetten we dit tempo af tegen het tempo waarmee de rauwe werkelijkheid ons inhaalt, dan is een enorme versnelling vereist. Druppels op een gloeiende plaat gaan niet zorgen voor substantieel herstel van natuur, waterkwaliteit en klimaat. Nog nooit waren er zo weinig insecten en vogels als dit jaar. Over 7 jaar kan de Noordpool in de zomer al ijsvrij zijn. Water voor drinkwatervoorziening en natuurherstel wordt steeds schaarser. Om maar een aantal zeer recente conclusies van toonaangevende wetenschappelijke publicaties te noemen.

Wij zijn dan ook erg geschrokken van de confronterende cijfers uit de jaarstukken. Voor het zoveelste jaar op rij worden streefwaarden niet gehaald en doelstellingen doorgeschoven. Het behalen van de taakstelling van het Natuur Netwerk Nederland lijkt inmiddels een utopie, in 2022 is alweer grote vertraging opgelopen. Zelfs de oorlog in Oekraïne schijnt er debet aan te zijn, al horen wij graag van het College wat dat te maken heeft met de verwerving van gronden of de aanleg van natuur in Nederland. Er moet in de laatste vier jaar nog zóveel grond worden aangekocht en ingericht dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de doelen bereikt worden. Zo staat voor 2024 maar liefst inrichting van 908 ha. grond op de planning. De gebiedsplannen moeten voor redding zorgen, maar hoe is ons een raadsel, en ook de provincie zelf lijkt er weinig fiducie in te hebben lezen we in de antwoorden.

Op basis waarvan verwacht het College dat deze achterstanden nog kunnen worden ingehaald? Graag ontvangen we een doorkijk naar de opgave voor 2026 – 2027. Wat zit in de planning om in de laatste vier jaar vóór de vereiste completering de resterende opgave nog in te kunnen vullen? En wat gebeurt er als de doelstelling in 2027 niet wordt behaald?

Hetzelfde geldt voor de waterkwaliteit, die zowel chemisch als ecologisch ernstig te kort schiet in Groningen. Het aantal wateren met een goede waterkwaliteit laat nog steeds geen overwegend opgaande lijn zien. De KRW doelen kunnen onmogelijk nog behaald worden (zegt ook Hoogleraar Herstelbeheer Oppervlaktewater Verdonschot van de WUR). Ook hier staat in 2027 de Europese Commissie met de knuppel achter de deur. Wij willen in dit verband het College er nog even op wijzen dat de EU niet alleen het Rijk in gebreke kan stellen, maar dat er bij gebleken nalatig gedrag ook provincies medeverantwoordelijk kunnen worden gesteld.

Zowel waterschappen als provincie zijn rijkelijk laat tot het inzicht gekomen dat er iets grondig mis ging bij waterbeheer. Het water reikte tot aan de hemel, alles mocht overal. Maar ondertussen heeft Nederland het smerigste water van Europa en zadelen we de volgende generatie met een serieuze watercrisis op. Een deel van de oplossing is het fors aanscherpen van de eisen ten aanzien van het voorkomen van watervervuiling, en dat betekent dat ook de provincie Groningen veel meer beperking op moet gaan leggen aan pesticiden gebruik, bemesting en afvalwaterlozingen.

Graag een reactie van het College op de urgentie van het probleem, en hoe zij denkt vóór 2027 nog te gaan redden wat er te redden valt.

Dan de omschakeling naar natuurinclusieve, regeneratieve landbouw. We hebben hier vanmiddag onze visie al op gegeven. De cijfers uit de jaarrekening zijn ook hier niet erg hoopgevend. Een groot deel van het beschikbare budget voor de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw is niet ingezet om diverse redenen. Het doel van 5% biologisch bewerkt areaal wordt waarschijnlijk niet gehaald. Er is in 2022 een kleine 250.000 euro besteed aan stimulering van de biologische landbouw, volgend jaar zal dit naar verwachting iets meer zijn. Het klinkt mooi, maar afgezet tegen de vele miljoenen die aan andere sectoren worden besteed is het peanuts en liggen ons inziens de prioriteiten van de uitgaven verkeerd.

Het voorkómen van milieuvervuiling door bedrijven is een ander punt van zorg. De ODG (Omgevingsdienst Groningen) kan haar taken niet aan door capaciteitsgebrek, hier wordt aan gewerkt en er wordt verzekerd dat elk bedrijf jaarlijks wordt bezocht. Maar moet de provincie ook niet de hand in eigen boezem steken? Bedrijven werken op verouderde vergunningen waardoor onder de huidige inzichten onacceptabele hoeveelheden schadelijke stoffen in lucht, water en bodem verdwijnen. Hoe weten we of bedrijven wel de Best Beschikbare Technieken (BBT) toepassen? Uit de beantwoording van onze vragen blijkt dat pas volgend jaar een emissieregistratiesysteem wordt opgezet. De provinciale monitoring om inzicht te geven in het effect van provinciaal (vergunningen)beleid op het behalen van milieukwaliteit-doelstellingen is nog steeds niet van de grond gekomen terwijl elk jaar vertraging meer schade toebrengt aan ons aller leefmilieu.

In afwachting daarvan, is het College bereid om sneller over te gaan tot revisie van vergunningen, zodat strengere emissienormen en een eis tot toepassen van BBT breder worden ingezet?

Als laatste klimaat. Ook hier geen rozengeur en maneschijn. Uit de klimaatmonitor en de antwoorden op onze vragen blijkt bijvoorbeeld dat de CO2 uitstoot ten gevolge van aardgasgebruik stijgt door de komst van grote datacentra.

Verder worden bij bepaling van de emissie van broeikasgassen alleen doelstellingen en streefwaarden gebruikt die de binnen provinciale uitstoot betreffen. Wat er buiten onze grenzen gebeurt, de zogenaamde emissie op afstand, dus CO2 die de lucht in gaat voor de grondstoffen die in Groningen worden verwerkt wordt volledig buiten beschouwing gelaten. Dan kan de provincie daar dus ook geen verantwoord reductiebeleid op loslaten, iets wat ethisch gezien wel logisch zou zijn.

Per wanneer mogen wij inspanningen in die richting verwachten?

Alle inspanningen ten spijt komt uit deze jaarstukken een beeld naar voren van ‘too little, too late’ .