Opinie: De mens als melkkoe

Het lijkt geen toeval dat juist Griekenland, waar onze democratie is ontstaan, “nee” heeft gezegd tegen nieuwe eisen met betrekking tot de Europese begrotingsregels. Waar Europa het probleem bij de Grieken legt, kaatst Griekenland de bal terug.

Afgevlakte neoliberale politiek

Internationale bedrijvenlobbies streven sinds de jaren ’80 onbelemmerde marktwerking na via regelgeving, handelsverdragen en een gezamenlijke munt. Terwijl dieren steeds meer tot producten worden gereduceerd en mensen tot fte’s, zal de euro pas tot stilstand komen als alle beperkingen op marktwerking zijn weggevallen.

Deregulering en privatisering staan in het Westen centraal en met goed en slecht zouden overheden zich niet bezig moeten houden. Voortdurende schaalvergroting en efficiëntieslagen zijn het gevolg. Jean-Paul Taffijn beschreeff onlangs hoe melkveebedrijven steeds professioneler en efficiënter worden en de koe nog slechts een te vermarkten product is. Taffijn stelt de vraag: “is dat erg?” en concludeert dat het nu eenmaal de werkelijkheid is, alsof het vanzelf spreekt dat daar geen waardeoordeel op van toepassing zou zijn. Het is geen antwoord op de vraag, maar een liberale opvatting: de markt is de werkelijkheid en er is geen alternatief. De schrijnende situatie van de gemiddelde melkkoe is een symptoom van de ziekte die het voortdurende streven naar economische groei heet. Er wordt slechts bestuurd in functie van de noden van de markt.

Gevolgen voor mens en dier

Melkkoeien zijn ondertussen doorgefokt tot het geven van enorme hoeveelheden melk, met allerlei gezondheidsproblemen dientengevolge, zoals steeds moeilijker drachtig worden. Ivf bevruchting is zo normaal geworden dat zich hier talloze bedrijven in hebben gespecialiseerd. Zo ontstaat een praktijk waarin het krijgen van nageslacht en een normaal gezinsleven, wat bij een koe een levenslange relatie met haar kalveren kan houden, volledig wegvalt. Het dier als ding.

In de gehele vee-industrie is het kunstmatig beheersen van zwangerschap en reproductie tot norm verheven. Ook bij mensen worden steeds meer kinderen via ivf geboren. Facebook en Apple zijn de eerste bedrijven die betalen als vrouwelijke medewerkers hun eicellen laten invriezen en de eventuele zwangerschap zo uitstellen. Is dit keuzevrijheid? Of ontstaat er juist een druk op vrouwen om gebruik te maken van deze optie?

De invloed van bedrijven op ons dagelijks leven wordt steeds groter, terwijl ze alleen aan omzetcijfers rekenschap hoeven af te leggen. Campina bepaalt de prijs van de melk, niet de boer. Het is niet voor niets dat Meedenaren zeiden: de vijand komt weer uit het Oosten, refererend aan RWE. Mensen wiens boerderij al jaren als gevolg van aardbevingen in de stutten staat, ervaren hun situatie als een vijandige bezetting. Internationale bedrijven zijn de eerste mondiale grootmacht geworden. En primus-inter-pares zijn de banken.

Europa als vehikel voor marktwerking

Om de euro sterk te houden, zijn strakke begrotingsregels nodig. Niet alleen de Grieken, ook wij hebben sinds 2010 onder leiding van Rutte 52 miljard bezuinigd. Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam, stelt dat we op een keerpunt staan: “Wordt Europa een neoliberaal lagelonenparadijs onder de monetaire dictatuur van een ongekozen, maar o zo politieke centrale bank?” Of keren we terug naar de basis van de Europese Unie: vrijheid en vrede voor allen?

Dat laatste vereist een herdefinitie van welvaart, die niet alleen door euro’s wordt ingevuld, maar waarin ook zaken als welzijn, inkomenszekerheid, milieu, dieren en volgende generaties aan bod komen. Het betekent gezamenlijk nadenken over het Goede, het Ware en het Schone zoals de Griekse wijsgeer Plato dat eeuwen geleden benoemde. Er is een ommekeer in het denken van veel politici nodig, die liberalisme ten onrechte uitleggen als onbeperkte keuzevrijheid. Want waar de vrijheid van de één stopt, waar die van de ander begint.