Groninger Verdien Model

Voorzitter,

Uit de commissievergadering is naar voren gekomen dat veel partijen, de LTO en de NMF staan te juichen over het Groninger Verdienmodel. De Partij voor de Dieren is echter niet in feeststemming. Vanaf het begin af aan zijn wij zeer kritisch geweest op het voornemen om uitbreidingen in de veehouderij toe te staan onder voorwaarden. En dit model is een farce op gebied van dierenwelzijn: dat is slechts één van de zaken waar punten op gescoord kunnen worden en is uitwisselbaar. Het zijn de koeien die de gevolgen dragen van het gegoochel met maatlatten. Het in werking stellen van dit model betekent dat duizenden en duizenden meer koeien veroordeeld zullen worden tot een koe-onwaardig bestaan. Dat duizenden kalfjes kort na de geboorte bij hun moeder worden weggehaald. Dat duizenden koeien letterlijk uitgemolken worden totdat ze voortijdig omvallen. Er zullen vast enkele melkveehouders zijn die er wel voor kiezen om punten te behalen met weidegang, en daarmee hun koeien een koewaardiger leven gunnen. Maar u weet echter allen dat de trend op dit moment nog steeds richting jaarrond opstallen gaat, ondanks weidemelk en andere initiatieven. En hoe groter een bedrijf wordt, hoe ingewikkelder het is om alle dieren weidegang te geven. Het is logistiek lastig, veel veehouders hebben te weinig grond. De door de gedeputeerde genoemde keuzevrijheid voor ondernemers om wel of niet voor weidegang te kiezen betekent dat het wat ons betreft bedrog is om te spreken van verduurzaming en een verbetering in dierenwelzijn. Weidegang zou een absolute randvoorwaarde moeten zijn, overigens niet alleen voor de koeien die onder het GVM komen te vallen maar voor álle koeien in Groningen.

Met dit model laten velen zich zand in de ogen strooien. De kern van het model is groei, groter en meer en dat is geen oplossing maar een oorzaak van de problemen. Natuurlijk wordt er met het GVM wat zorgvuldiger uitgebreid dan in het verleden het geval was. Maar ondanks wat extra bomen en struiken om de megagrote stallen een beetje aan het oog te onttrekken, ondanks een voorzichtig stapje richting ammoniak-reducering, ondanks een zeer beperkte en in veel gevallen zelfs nog ernstig tekortschietende dialoog met de omgeving blijven we hier bezig met uitbreiden. De Partij voor de Dieren is daar pertinent op tegen. Meer koeien, meer mest, meer belasting van natuur, milieu en omgeving. Wij dienen daarom mede de motie in betreffende stikstofmonitoring. En bovenal geen winst op het gebied van dierenwelzijn. Daarnaast ontbreken maatregelen om de volksgezondheid te waarborgen. Dat de GGD niet mee wil denken betekent toch niet dat volksgezondheid dan maar over de rand gekieperd moet worden? Dat de PAS op zich laat wachten betekent toch niet dat wij maar lijdzaam achterover moeten blijven leunen totdat het Rijk ons weer aan het handje neemt? Verder wordt in het GVM over biologische of biologisch-dynamische landbouw al helemaal niet gesproken, terwijl die sectoren de echte koplopers zijn in duurzaamheid! En dan wordt ook nog de wens van de samenleving genegeerd. Burgers spreken zich keer op keer uit tegen megastallen en voor koeien in de wei. Dat heeft niet alleen te maken met met dierenwelzijn en landschap, maar ook oa omdat trekkers een gevaar zijn op de weg. Ook deze week is er weer een kind overleden na op de fiets te zijn aangereden door een trekker met twee aanhangwagens.

Terwijl één van onze fractiemedewerksters en ik gister bezig waren woordvoeringen voor te bereiden, kwam iets ter sprake dat zij, nog niet eens zo heel lang geleden, had meegemaakt op de boerderij toen ze haar toenmalige vriend, een boerenzoon meehielp. Er was een koe van een kalfje bevallen en terwijl het kalf ergens werd neergelegd, het werd onmiddellijk bij de koe weggehaald, kwamen andere koeien de stal binnen. Eén van de dieren bleef staan, begon te loeien en te draaien en te zuchten. Bij navraag zei vriendje achteloos dat het dier het kalf waarschijnlijk rook en er wat onrustig van werd, omdat het zelf drie weken geleden een kalfje had gekregen. Drie weken geleden. U begrijpt, deze relatie was geen lang leven beschoren.

Dat het dierenwelzijn bij schaalvergroting gediend zou kunnen zijn, is een farce. Een megastal is een concurrentiemiddel, waar zoveel mogelijk bespaard wordt op kosten. Er zijn minder verzorgers per dier, stelt de Raad voor Dierengelegenheden aan de Tweede Kamer, waardoor minder goed op het individu gelet kan worden. Een ziek of gewond dier valt minder snel op en lijdt langer, of heeft meer kans om soortgenoten te besmetten. Waar in een gemiddeld melkveebedrijf de boer al zijn koeien bij naam kent, leven megastalbewoners in anonimiteit. Ook voor elkaar. Een koe kan max honderd soortgenoten herkennen. Als er 250 koeien rondlopen, moet ze telkens vechten voor haar plekje in de groep.

Koeien zijn geen eenvoudige melkmachines, maar zo divers als honden en katten. Sommige zijn slim, andere wat dommer, sommige koeien zijn durfals, andere zijn voorzichtig en verlegen. Diergedragsdeskundigen hebben ontdekt dat koeien langdurige vriendschappen hebben en voor lange tijd wrevel kunnen voelen naar koeien waar ze ooit een conflict mee hadden. Het leven van de huidige melkkoe wordt gereguleerd door de mens. En dat betekent in de meeste gevallen een leven van pijn. Lichamelijke pijn in de eerste plaats.

Klauwaandoeningen en pootproblemen, vaak het gevolg van gebrek aan weidegang, zijn pijnlijk en vaak langdurig, maar leiden niet altijd tot zichtbare kreupelheid. De koe is namelijk een prooidier en zal zijn zwakheden verbergen. Uierontsteking is één van de meest voorkomende gezondheidsproblemen op Nederlandse melkveebedrijven. Ik heb zelf wel eens een borstontsteking gehad en ik kan u vertellen, het is bijzonder pijnlijk. Het zenuwstelsel van landbouwhuisdieren is op dezelfde manier ontwikkeld als bij mensen. Op basis daarvan is volgens wetenschappers de stelling gerechtvaardigd dat een dier net zoveel pijn heeft als een patiënt die de pijn wel kan uiten.

Maar de pijn die koeien voelen is niet alleen lichamelijk. Misschien is dat nog wel de minste. In de veeindustrie ontzeggen wij de koe namelijk niet alleen een sociaal leven, maar ook intimiteit en misschien wel het meest essentiële waar het leven omdraait: voortplanting en moederschap. Als melkkoe zul je hoogstwaarschijnlijk nooit een volwassen stier zien. Maar je wordt zo snel mogelijk bevrucht, want een kalf is nodig om de melkproductie op gang te brengen. Van embryotransplantatie is meestal nog geen sprake, maar wel van kunstmatige inseminatie, waarbij een inseminator zijn arm elleboogdiep in de anus van de koe stopt om de baarmoedermond van de koe te fixeren, om zo het sperma met een rietje in de baarmoedermond van de koe te spuiten. Het sperma is afkomstig van een beperkt aantal fokstieren en wordt met behulp van kunstkoeien machinaal gewonnen. Ook de stier ziet geen koe.

Maar misschien wel het ergst is: het kalf. Over het algemeen geldt: zodra het dier geboren is, wordt het bij de koe vandaan gehaald. Net als bij mensen, is het moederinstinct bij het gros van de koeien sterk. Koeien blijven vaak uren, soms dagen loeien nadat een kalf bij het dier is weggehaald. Bij ieder volgend kalf wordt meer oxitocine aangemaakt en dit leidt ertoe dat de band die het dier met zijn jong voelt, steeds sterker is en de ervaring traumatischer. Onderzoek heeft uitgewezen dat kalfjes die zo jong bij de moeder worden weggehaald, later vaak psychische problemen hebben. Het is normaal geworden de koe als ding te zien in plaats van als een voelend en verlangend levend wezen. Maar dat is het niet. Het is onze plicht om dit morele hiaat in onze maatschappij te repareren en de koe een koewaardig leven te gunnen met alles dat daarbij hoort.

Als je al een verdienmodel zou willen, dan zou je per categorie een minimaal aantal punten moeten scoren, niet op een veel en een ander weinig. Maar de Partij voor de Dieren blijft tegen het GVM. Het is gericht op groei, dat is niet de oplossing, maar de oorzaak van heel veel problemen. Het lijkt op de Brabantse duurzaamheidsmaatlat, maar die werkt ook niet. GS wil handhaven, maar dat is in de agrarische sector erg beroerd. In Gelderland en Brabant zijn een paar jaar geleden rapporten verschenen over luchtwassers, ruim 80 % van die dingen was stuk, was er niet, of stond uit.

Het GVM is een groenwasprogramma om schaalvergroting goed te praten. Je mag pas een megastal bouwen van 4 ha als je het verdiend hebt. In onze ogen kun je dat nooit verdienen, koeien of geiten met z’n duizenden in een stal van 4 ha is nooit goed voor dieren, natuur of milieu. Het is onnatuurlijk, een tikkende tijdbom als het gaat om dierziekten en is onmogelijk om grondgebonden te zijn of seizoensweidegang te houden als het gaat om meer dan een paar minuutjes luchten per week.

In plaats van meer en groter, zouden we onze blik moeten richten op beter en kleiner, of minder. De enige uitbreiding die volgens de Partij voor de Dieren is toegestaan is uitbreiding die de dieren meer ruimte geeft, zonder dat het aantal dieren toeneemt. De geplande evaluatie van het gvm is in 2015. Wij hopen dat dierenwelzijn daarin een grote rol zal spelen.

Voorzitter, tot zover.